عەلی باپیر: كرانەوەی كۆمەڵ لە بازنەی مامەڵە لەگەڵ واقیعدایە
لڤین:
سەرۆكی كۆمەڵی دادگەریی كوردستان، رایگەیاند، سنوری كرانەوەی كۆمەڵی دادگەریی هەتا ئەوپەڕی بازنەی شەریعەتە و هەوڵدەدەین بەفراوانیی شەریعەتی بەرجەستە لە قورئان‌و سوننەتدا بكرێینەوە.
سەرۆكی كۆمەڵی دادگەری لەبارەی گۆڕینی ناوی حزبەكەی لە كۆمەڵی ئیسلامیەوە بۆ كۆمەڵی دادگەری وتی: جگە لە گۆڕینی ناو چەند شتێكی دیكە، هیچی دیكەمان زیاد نەكردوە، لەسەر نەخشەی پێشوومان دەڕۆین.
سەرۆكی كۆمەڵە لە نوسێنێكدا وردەكاریەكانی هۆكاری گۆڕین و ئەو پلانەی دایانناوە بۆ شێوازەكەی روونیدەكاتەوە و دەڵێت: كرانەوەی كۆمەڵی لە بازنەی مامەڵە لەگەڵ واقیعدایە، چونكە ئەو بازنەیە ئایینی خوا چوارچێوەیەكی فراوان‌و چەندهێڵێكی گشتیی بۆ داناون‌و، بۆشایی زۆری تیداجێهێشتوە، تا مسوڵمانان بەگوێرەی گۆڕانكاریی‌و پیداویستییەكانیان پڕی بكەنەوە.
دەقی نوسینەكەی:
بسم الله الرحمن الرحیم
كرانەوەی كۆمەڵ چۆنەو تا كوێیە ؟
دوای بەسترانی كۆنگرەی چوارەمی كۆمەڵ‌و، دەركەوتنی بەشێك لەو گۆڕانكارییانەی تێیدا ئەنجامدران، قسەوباسی جۆراو جۆر لەوبارەوە هاتوونە گۆڕێ‌‌و مشت‌‌و مڕی زۆر پەیدابووە، بەتایبەت لەمەڕ پرسی كرانەوەی كۆمەڵ؛ چۆنیەتییەكەی‌و، مەوداو سنوورەكەی‌و، شێوازو ئامڕازەكانی‌و…هتد.
هەوڵدەدەم لەم نووسینەدا بەكورتیی تیشك بخەمە سەر ئەو بابەتە:
1- پێشەواو شارەزایانی ئیسلام، كۆی ئیسلام بۆ دوو جۆر دابەش دەكەن:
یەكەم: خواپەرستییەكان (العبادات) كە ئیمان‌و عەقیدەو پەرستشەكان دەگرێتەوە.
دووەم: نەرێت‌و هەڵس‌و كەوتەكان (العادات والمعاملات)، كە سەرجەم هەڵس و كەوتە تاكیی و كۆمەڵایەتیی و سیاسیی و ئابوورییەكان دەگرێتەوە.
ئینجا بناغە لە خواپەرستییەكاندا، قەدەغەبوون‌و وەستانە لەسەر دەق، (الحَڤْر والوقوف مع النص) بەڵام بناغە لە نەرێت‌و هەڵس‌و كەوتەكاندا، داهێنان‌و دەستكراوەیی‌و ڕێپێدرانە، مەگەر شتێك شەریعەت قەدەغەی كردبێ (اڵاصل فی المعاملات الإباحە إلا ما حرمە الشرع). لەهەركام لەكتێبی (چەند بابەتێكی هونەریی)و (یادو بۆنەو چەژنەكان)دا بەدرێژیی باسی ئەو بنەما گەورەو گرنگەمان كردوە.
زانایانیش بۆ ناساندنی ئەو دوو بەشەو لەیەك جیاكردنەوەیان، تەعبیری: (تفصیل فی الپوابت وإجمالٌ فی المتغیرات)یان بەكارهێناوە، یانی: بەدرێژیی دوان لەبارەی نەگۆڕەكانەوەو نوختە تێدا خستنە سەرپیتیان‌و، بەكورتیی دوان لەبارەی گۆڕاوەكانەوەو بۆشایی تێدا جێهێشتنیان.
2- ئاشكراشە مامەڵە لەگەڵ واقیع‌و دەوروبەردا، لەجۆری نەرێت‌و هەڵس‌و كەوتەكانە، كە بناغە تێیاندا ڕێپێدران‌و دەستكراوەییەو، كرانەوەی كۆمەڵیش لە بازنەی مامەڵە لەگەڵ واقیعدایە، چونكە ئەو بازنەیە ئایینی خوا چوارچێوەیەكی فراوان‌و چەندهێڵێكی گشتیی بۆ داناون‌و، بۆشایی (فراغ)ی زۆری تیداجێهێشتوە، تاكو مسوڵمانان بەگوێرەی گۆڕانكاریی‌و پیداویستییەكانیان پڕی بكەنەوە، بەفەتواو بڕیاری هێنەرەدی بەرژەوەندیی‌و، لەبەر تیشكی وەحیی خوای زاناو شارەزاو، زگماك‌و عەقڵی ساغ‌و سەلیمدا.
3- كەواتە: سنووری كرانەوەی (كۆمەڵی دادگەریی) هەتا ئەوپەڕی بازنەی شەریعەتەو، هەوڵدەدەین بەفراوانیی شەریعەتی بەرجەستە لەقوڕئان‌و سوننەتدا بكرێینەوەو، مەودای كرانەوەكەشی: هێنانەدی بەرژەوەندییە:
ئیمانیی‌و مەعنەویی‌و ئاكاریی‌و سیاسیی‌و ئابووریی‌و كۆمەڵایەتیی‌و نەتەوەیی‌و نیشتیمانییەكانی كۆمەڵگاكەمانە، بەسەرجەم پێكهاتەكانیەوە، بەمسوڵمان‌و نامسوڵمانەوە، بەڵكو هەرچی پتر بتوانین “لەقەدەر خۆمان” ئامانجی دابەزێنرانی قوڕئان: (إِنْ هُۆ إِلَّا ژِكْرٌ لِّلْعَاڵمِینَ) التكویر -27-و، حیكمەتی ڕەوانەكرانی پێغەمبەری كۆتایی (محمد) “صلی الله علیه وسلم” (ۆمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَەً لِّلْعَاڵمِینَ) اڵانبیا‌‌و -107- بهێنینەدی.
4- شایانی باسیشە:
ئێمە پێشتریش لەژێر ناو و نیشانی (كۆمەڵی ئیسلامیی)دا بەردەوام‌و بەپێی پێویست لەڕووی مامەڵەوە لەگەڵ واقیعدا، لەگۆڕانكاریی و كرانەوەدا بووین لەسنووری شەریعەتداو، ئێستاش جگە لەگۆڕینی ناو و نیشان‌و چەند شتێكی دیكەی لەوبابەتە، هیچی دیكەمان زیاد نەكردوەو، لەسەر نەخشەی پێشوومان دەڕۆین‌و، گۆڕینی ناو و نیشانیش لەبازنەی نەرێت‌و هەڵس‌و كەوتە ڕەوایەكان (العادات والمعاملات المباحە) دایە.
لە گۆڕینیی ناوونیشان و لابردنی پاشگری (ئیسلامیی)و جێگرتنەوەی بە (دادگەریی)ش‌دا، چەند شتێكمان ڕەچاو كردوە:
ا- خۆ جیانەكردنەوە لە خەڵكە مسوڵمانەكەمان.
ب- تێكەڵ نەبوونی دۆسیەمان لەگەڵ هی كەسانێكی پەڕگیرو تێپەڕێنەر لە سنووری شەریعەت‌دا، كە ناوونیشانی ئیسلامییان لەسەرەو، باج نەدانی بەناهەق بەو هۆیەوە.
ج- دەرگای زیاتر كردنەوە بۆ خەڵكێك كە ڕەنگە پێیان وابووبێ: پاشگری (ئیسلامیی) بازنەیەكی ئاسنینەو ڕێیان نیە لێمان بێنە پێش!
د- خوای كارزان سەرجەم پێغەمبەرانی بۆ چەسپاندنی دادگەریی ناردوون و، ئێمەش شوێنكەوتووی ڕێبازی پێغەمبەرانین ”علیە الصلاە والسلام”: (ڵقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُڵنَا بِالْبَیِّنَاتِ ۆأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ ۆالْمِیزَانَ لِێقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْگِ…) الحدید -25-.
دادگەرییش بەهایەكی ڕەهایەو ڕێژەیی تێدانیەو، تێكڕای ڕەهەندو بوارەكانی دینداریی‌و دنیاداریی دەگرێتەوە: مەعنەویی و ماددیی، تاكیی و كۆمەڵایەتیی، نەتەوەیی‌و نیشتیمانیی، ئابووریی و سیاسیی…هتد.
5- پێویستە هەموولایەكیشمان بزانین كە شوێنپێ هەڵگرتنی پێشینی چاك (إتباع السلف الصالح) بریتی نیە لە تەبەننیی كردنی سەرجەم بیروڕواو فەتوایەكانیان، كە لەڕۆژگاری خۆیاندا لەبەرتیشكی وەحیی‌و بەپێی پێداویستی واقیعی خۆیان بەرهەمیان هێناون، بەڵكو بریتیە لە گرتنی هەمان میتۆدو بەرنامەی مامەڵەیان لەگەڵ واقیعدا، كە هەڵێنجانی حوكم‌و فەتوایەكان بووە، لەقوڕئان‌و سوننەت‌و، هیچ كامیان نەچووە قسەو فەتوای پێش خۆی فۆتۆكۆپیی (إستنساخ) بكاتەوە، بۆیەش ئێستا وێڕای هەشت مەزهەبی نووسراو (مدوّن) كە شوێنكەوتوویان هەن: (حنفی، مالكی، زیدی، شافعی، حنبلی، جعفری، ڤاهری، إباچی) بیروڕاو بۆچوونی زۆری دەیان زاناو پێشەوای دیكەشمان هەن!
بێگومان ئیسلامی مەزن‌و فراوانیش لە هەموو ئەوانە فراوانترەو لەهیچ كامیانداو، بگرە لە هەمووشیاندا كورت هەڵنەهاتوە.
6- هیوادارم هەتا دەتوانین زانیاریی‌و شارەزایی خۆمان لەبارەی وەحی بەرجەستە لەقوڕئان‌و سوننەتەوە، پاشان دەربارەی مرۆڤ‌و ژیان‌و دنیاو گەردوون، قووڵ‌و گشتگیر بكەین‌و، عەقڵ‌و دڵی خۆمان گەورەو فراوان بكەین‌و، ڕەوشت‌و ئاكارمان بەرزو پەسند بكەین، چونكە بەڕاستیی هۆكاری سەرەكیی دەمارگیریی‌و دۆگمایی (تَعَصُّب و جمود)، بریتیە لە كەمیی زانیاریی‌و شارەزایی‌و، هۆكاری بنەڕەتیی سینگ فراوانیی‌و تەحەممولكردنی ڕای جیاوازو لێبوردەیی زاناو پێشەوایانیشمان، عەقڵ‌و دڵی گەورەو فراوان‌و ڕەوشت‌و ئاكاری بەرزو پەسندیان بووە، بەهۆی زانیاریی‌و شارەزایی قووڵ‌و گشتگیرییانەوە، پاش ئیخڵاس‌و ساغیی‌و پاكییان.
7- خوا پشتیوان بێ كۆمەڵ بەجەوهەرو نێوەڕۆكی زانراوی هەڵقوڵاو لەقوڕئان‌و سوننەتەوەو، بەعەقڵ‌و دڵی ئازاو ئازادو كراوەو، لەبەرتیشكی شەریعەتداو لە بازنەی (25) بنەما شەرعییەكەدا كەلەسەریان بنیات نراوە، لەسەر كارو چالاكیی خۆی بەردەوام دەبێ، هەتا ئیمان دەكاتە هەوێن‌و هەناوی كۆمەڵگاو، شەریعەتیش دەكاتە سایەو سێبەری‌و، پاكسازیی‌و چاكسازییەكی ڕیشەیی تێدا ئەنجام دەدات‌و، سەرەنجام خەڵكەكەمان بەختەوەری دنیاو سەرفرازی ڕۆژی دوایی دەبن.
عەلـی باپـیر
27/07/1442 ك
11/03/2021 ز
