کاک نەوشیروان لەنێوان زریانی گۆڕین و گۆڕانکاری و واقیعدا!
سەرەرای ئەوەی کورد لە باشور خاوەنی پەرلەمان و حوکمرانی خۆماڵیە، هاوکاتیش بەشدارە لە دەسەڵاتی بەغدا، دەستوری هەمیشەیی عێراق چەند مافێکی گرنگی کوردی سەلماندوە و دەسەڵاتدارانی هەرێم تۆرێکی بەرفراوانی سیاسی و دیبلۆماسی و هەواڵگری و بازرگانیان لە گەڵ دەر و دراوسێ و وڵاتانی دنیادا هەیە، بەڵام هیچکات لە مێژوی باشوری کوردستان وەک ئەمرۆ مەترسی جدی لە سەر ئایندەیەکی گەش و هیوابەخش بونی نەبوە، تەنانەت لە سەردەمی سەدامدا، درندەترین دوژمنی کورد و بێدەنگی و بێباکی کۆمەڵگای نێودەوڵەتی بۆ قرکردنی کورد و وێرانکردنی نیشتمانەکەی بەڵام میللەت ئومێدی بە ئایندە زیندو و گەش بو، چونکە بەرگری بەهێزی رۆڵەکانی میللەت سەرچاوەی هیوا بو و و بە چەند ساڵێکیش پێش راپەرین پەیامێکی نەتەوەیی هاوبەش ئومێدبەخش بو.
بەشێک لە شۆرشگیر و سەرکردە یاخیبوەکانی دوێنی هۆکاری سەرەکی ئەم دۆخەن، بە ماوەیەکی کورت لە دوای راپەرینەوە ئاوێکیان رشت کە ئێستا بۆتە زەلکاو و بۆنی دێت. هەروا بەئاسانی وشک و پاک ناکرێتەوە.
کاک نەوشیروان دەمێک بو پێشبینی ئەم رۆژەی دەکرد، چەندین جار دەیگوت: بەرپابونی تسونامێکی سیاسی و جەماوەری بەهێز کە سەرکردە دێرینەکان بە خۆشمەوە هەڵلوشێت گەورەترین دەروازە بۆ ئایندەیەکی گەش واڵا دەکات، ئێمە لە گەڵ یەکتر زمانمان سواوە، مێژومان سەرەرای جوانیەکانی بەڵام لێوان لێوە لە شەر و ناکۆکی و خوێن و بێ متمانەیی، لەو گۆمە قوڵ و لێڵ و لیخنەدا زۆر ئەستەمە شتێکی جوانی لێ سەوز بێت.
ئێستا نارازی و یاخیبونی هاوڵاتی خەست و توندن و لە هەڵکشاندندان، لە گەڵ ئەوەشدا گۆرین و گۆرانکاری کە زۆر پێویستن بەڵام کاری گەلێک زەحمەتن.
ئەزمونەکانی کاک نەوشیروان لە گۆرین و گۆرانکاریدا!
دروستبونی گۆڕان و بە رابەرایەتی کاک نەوشیروان وەرچەرخاندنێکی مەزنی مێژویی بو لە سەرجەم بزافی کوردایەتی لە کوردستانی گەورە، هێزێک بە پشتگیری بەرفراوانی هاوڵاتیان رێگای ئاشتی و ململانێی سیاسی بۆ گۆرانکاری بژاردە کرد.
ئایا ئەم بژاردەیە واقیعی بو، یاخود خەونێکی نوێ و رەنگین بو؟
ساڵی ٢٠١٥ گۆڕان پلانێکی دارشتبو و ئامادەسازی باشیشی بۆ کردبو بۆ وروژاندنی هەڵمەتێکی جەماوەری لە پایتەختی هەرێم وەک سەرەتایەکی جدی بۆ گۆرانکاری. لەو ساتانەدا لە شارێکی دەڤەری گەرمیان کێشەیەکی قورس دروستبو، کاتێک یەکێتی ویستی یەکێک لە بەرپرسە ئەمنیەکانی حکومەت سەر بە خۆی لەو شارە بگۆرێت، چەند هێزی چەکداری تایبەتی ناو یەکێتی و بەرپرسەکانیان هەڵوێستی توندیان وەرگرت و هەرەشەی شەریان راگەیاند گەر بریارەکە جێبەجێ بکرێت. کاک نەوشیروان بە وردی لێکدانەوەی بۆ ئەم روداوە کرد و گەیشتە قەناعەت کە پلانەکەی هەولێر جێبەجێ نەکرێت.
دواتر چەند دۆست و هاوکاری لێیان پرسی بۆ ئەو بریارەی دا، وەڵامەکەی بە کورتی ئەمە بو: کاتێک روداوەکەی گەرمیانم بیست بە دواداچونی وردم بۆ کرد و تێگەیشتم هەرەشەکان جدی بون و ئامادەسازی بۆ کرابو، تێگەیشتم کە تەنانەت حزبیش دەسەڵاتی حزبی لە ناو خۆشیدا لە دەستداوە، هەر تاقم و گروپێکی ناو حزب وەک میلیشیاکانی سۆماڵ ناوچەیەکی بۆ خۆی زەوت کردوە، جەمسەرەکان هێزی چەکداری تایبەتیان هەیە، پارەیان هەیە، دەسەڵاتی تەکەتول و عەشائیری و بنەماڵەکانیان هەیە، پاڵاوگە و بیری نەوتی خۆیان هەیە و لە سەروی هەمو ئەمانەشەوە تەماعێکئ ترسناکیان هەیە، بۆیە لەو ساتانەدا فشار خستنە سەر دەسەڵاتی هەولێر باشترین زەمینەی خۆش دەکرد بۆ تێکدانی زیاتری دۆخەکە و هەر گروپ و جەمسەرێک دەیان قۆزتەوە بۆ سەپاندنی زیاتری دەسەڵاتیان لە ناوچەکانی نفوزیان، دۆخێک دروست دەبو کە بەرەنگاربونەوە و گۆرێنی زۆر ئەستەمتر دەبێت لەو گۆرانکاریانەی لە دەسەڵاتی هەرێمدا دەمانەوێت. بە کورتی لە نێو دو ناهەمەتیدا ئەهوەنتریانی هەڵبژارد.
ئەم ئەزمونە دەیسەلمێنێت گەر خۆت بە وردی و تۆکمە بۆ گۆرانکاری ئامادە نەکردبێت، تایبەت لە کوردستانی باشور کە بۆتە گۆرەپانی هەزار و یەک گەمەکەر، گۆرانکاری مەحال نیە بەڵام زۆر ئەستەم و خوێناوی دەبێت.
کاک نەوشیروان سەرکردەیەک بو حسابی بۆ مێژو دەکرد. شەلم کوێرم دەست ناپارێزم کاری نەدەکرد، بۆیە بەجدی بیری لە ئەڵتەرناتیڤی تر دەکردەوە.
کاتێک گۆڕان سەرکەوتنێکی مەزنی هەڵبژاردنی بەدەست هێنا، دەسەڵات بە چەندین رێگا و ئامرازی نارەوا و نایاسایی رەفتاریان کرد و هەڵوێستیان بەرامبەر بە گۆڕان نواند، گەیشتە ئاستێک ویستیان بە هێزی چەکدار پەلاماری مەکۆی سەرەکی بزوتنەوەکە بدەن و سەرکردەکانی لەناو بەرن.
کاتێک گۆڕان بە پشتگیری زۆربەی هێزەکانی تر رێگەی پەرلەمانی بۆ گۆرانکاری لە سیستەمی حوکمرانیدا گرتەبەر دەسەڵات بێشەرم و درندانە، بە وانەشەوە کە پشتگیری پرۆژەکەیان کردبو، رەفتاریان کرد.
کاک نەوشیروان بە بزوتنەوەی گۆران چەندین چەمک و هزری گرنگی لە کۆمەڵگای کوردەواریدا وروژاند و گۆمەکەی شڵەقاند، وەک چەمکەکانی ئۆپزسیۆن. دادپەروەری کۆمەڵایەتی، سەروەری یاسا، شەفافیەت و … تاد، هەرچەندە تواناو و سنورەکانی خۆی بۆ گۆرین و گۆرانکاری دەزانی، بەڵام کەرەستە پێویستەکانی بۆ ئەو پرسانە وەک پێویست دابین نەکردبو، لە سەرەتادا هیوای بەوەبو بزوتنەوەیەکی جەماوەری و ژیانی پەرلەمانی دەسەڵات ناچار دەکات گۆرانکاری بکات. دواتر بە دەرکردنی گۆڕان لە حکومەت و سەرۆکی پەرلەمان باوەری تەواوی لا دروستبو کە ژیانی پەرلەمانی لە کوردستان کەوتۆتە ژێر پرسیاری گەورەوە، گۆرینی سیستەمی حوکمرانیش زۆر ئەستەم دەبێت.
کاتێک کاک نەوشیروان لە گەڵ یەکێتی کە بەشێکە لە دەسەڵات رێکەوتنی دولایەنی سازکرد بەمەبەستی گۆرانکاری، هەر زۆر زو دەرکەوت یەکێتی رێکەوتنەکە بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆی و وەک فشارێک لە سەر پارتی بەکار دەهێنێت. لەو دۆخەدا بە رەوشتێکی بەرزی مۆراڵی سیاسیەوە سەرجەم هەوڵەکانی تەهران و ئەنکەرە و بەغدادی بۆ نزیکبونەوە لێی و بەکارهێنانی رەتکردەوە.
کاتێک مام جلال بەچەند هەفتەیەک پێش دوا نەخۆشکەوتنی گەورەترین عەرزی سیاسی و مادی و سەربازی بۆ کاک نەوشیروان کرد بۆ گۆرانکاری هەمویانی رەتکردەوە چونکە متمانەی نێوانیان زۆر لاواز بوبو.
کاتێک نەخۆشی بەخەستی دەروازەکانی ژیانی بەروی کاک نەوشیرواندا داخست چەند ئەڵتەرنەتیڤێکی کەمی لە بەر دەستدا مابو:
هەرچەندە زۆر هەوڵ لە گەڵی درا سەرکردایەتیەکی سێبەر بۆ دوای خۆی ئامادە بکات، بەڵام لەو باوەرەدا بو هاوکارە موخەزرەمەکانی لە زمانی دەسەڵات تێدەگەن و لە غیابی خۆیدا لە قۆناغی گواستنەوەدا هێمنانە مامەڵەی دەسەڵات دەکەن، بۆیە پێی باش بو گۆڕان رادەستی ئەو هاوکارانەی بکات کە چاوەروانی ئاستێکی لاوازی گۆرانکاری و کەمترین زەرەریشی لێ دەکردن، ئیرسە مادیەکانیش رادەستی منداڵەکانی بکات کە چاوەروان بو بە ئەمەکەوە تەسەروفی پێوە بکەن.
ئەم بژاردانەی کاک نەوشیروان لە تێگەیشتنێکی بۆ واقیعی ئاڵۆز و نارونی کوردستان و ناوچەکە سەرچاوەیان کردبو، نەی دەویست خەیاڵ پڵاوانە و پۆپۆلیست ئاسا مامەڵە لە گەڵ ئەو واقیعەدا بکات کە بەهۆی باری تەندروستیەوە کۆنترۆڵی بەسەریدا و رۆڵی تێیدا لاواز بوبون.
دوای وەفاتی کاک نەوشیروان کار و رەفتارەکانی وارسە سیاسی و مەعنەوی و مادیەکانی و تەنانەت بەشێک لە هەوادارانە رەسەنەکانیشی پرسی گۆرین و گۆرانکاریان بەشێوەیەک ئاڵۆز کرد کە نەک تەنها بێئومێدیان خەستتر کرد، بەڵكو هۆکارێکی سەرەکی دارمانی هزری گۆرین و گۆرانکاریشن. کاک نەوشیروان بەپێچەوانەی هەڵسەنگاندنەکانی بۆ بەشێک لەو هاوکارانەی و لە ژێر فشاری سروشتی توندرەو و چاوچنۆکی دەسەڵاستی هەرێمدا بریارەکانی پێش وەفاتی دارشتبو کە مەخابن درەکەوت کە مەبەستەکانیان نەپێکا.
ئێستا…!
بەرەی گۆرین و گۆرانکاری زۆر پەرتەوازەیە و پەیام و مەرجەعی هاوبەشیان نیە، خۆپیشاندانە خۆرسکەکانی هاوڵاتیان بە مەرگ و خوێن خەتم دەکرێن بێئەوەی ئەو بەرەیە کار و هەڵوێستی جدیان نواندبێت، دەسەڵات بێباکانە رێگەی خۆی گرتۆتە بەر، هێزە نێودەوڵەتیەکان ئۆپۆرچینست ئاسا مامەڵە دەکەن و راستگۆ نین لە پەیامە سواوەکانیان، بەغدا گەمەی نادروستی هەزار و یەک سەر لە گەڵ دۆخی کوردستان دەکات، وڵاتانی دراوسێ و نزیک تا دوا دڵۆپ شیری دەسەڵات دەدۆشن و لە کوردستان بونەتە دیفاکتۆی سیاسی و سەربازی و هەواڵگری و ئابوری….تاد.
سەرەرای ئەم واقیعە تاڵ و دژوارە چەندین گروپ و کەسایەتی دڵسۆز لە سەر وەتیرە دێرینەکەی گۆرانکاری بەردەوامن، کاڕیک شایستەی بەرزنرخاندنە، بەڵام دور لە موجامەلەکردن شتێکی ئەوتۆیان لێ دروێنە نەکراوە.
جارێک لە سەروبەندی سەرکەوتنە مەزنەکەی کاک نەوشیروان لە هەڵبژاردنەکانی ساڵی ٢٠٠٩ لێم پرسی: ئەگەر ٣٥ کورسیت بەدەست بهێنایە چیت دەکرد؟ هێمن و خەمخۆرانە گوتی:
دەمتوانی دەسەڵاتی ئەم دەڤەرە تا قەڵاچواڵان بنێرم، لەوێشەوە تا بارەگای فەرماندەی گشتی، لەوێشەوە تا کۆیە، کە دەگەیشتمە دێگەڵە دەبو بوەستێم چونکە دەسەڵات ئامادەیە عێراق و تورکیا و ئێرانم بەگژدا بکەن، من سنوری دەسەڵات و ئەگەرەکانی خۆم دەزانم و ناچمە شەرێکی دۆراوەوە، بە پێچەوانەوە کوردستان خەڵتانی خوێن دەبو و ئەوەش زۆر دورە لە نیەت و خواستی من.
ئێستا ئەم بۆچون و هەڵسەنگاندنانەی کاک نەوشیروان بونەتە تەوەرێکی سەرەکی باسکردنی نێوان دۆست و هەوادارانی. لە گەڵ هاورێیکی نزیک و بەئەمەکی کاک نەوشیروان و ئازیزی بەندەش بە وردی باسمان کردوە، ئەو بەرێزە گوتی:
لەم ناوچانەی ئێمە ئەو سەرکردانەی زۆر حساب بۆ مێژو دەکەن لە جیهانێکی تایبەتی ئایدیا و خواستدا دەگوزەرێن، هەر چەندە زۆر جوان و دڵگیرن بەڵام زۆربەی جار ئەوە بەدەست ناهێنن کە مەبەستیانە. نمونەی حەماس و حزب اللە و داعش و حوسیەکان و سەدر و تاڵیبان و چەند بزوتنەوە و سەرکردەی تری هێنایەوە کە بێئەوەی سڵ لە مێژو و شکست و نەمان بکەنەوە پێگەی بەهێزیان بۆ خۆیان بەدەست هێناوە و دنیاش حسابی جدیان بۆ دەکات، بۆیە دەبو کاک نەوشیروان وردتر پێداویستیەکانی بۆ چەسپاندنی توند و تۆکمەی پرۆسەی گۆڕین و گۆرانکاری لەم جەنگڵستانەی ناوچەکەمان دابین بکردایە، زۆر دروستبو کە مناوەرە و رێکەوتنی سیاسی دەکرد بەڵام نەک وەک ئامرازێک بۆ گۆرین و گۆرانکاری بەڵکو بۆ بەدەستهێنانی کات و ئامادەسازی تۆکمە بۆ وێستگەی وەرچەرخاندن.
لە زۆربەی ئەو مناوەرە ورێکەوتنانە بۆ خودی خۆشی بێت زیاتر بێ متمانەی سیاسی و نیگەرانی بەرامبەر بە تەرەفاکنی تر لێ دروێنەکردن بێجگە لە داکشانی تەوژم و هەڵچونی گۆرین و گۆرانکاری و بزوتنەوەی گۆڕانیش.
بەسودوەرگرتن لە ئەزمونی گۆڕان و ئەوانی تر لە ناوچەکەمان گۆرانکاری لە سەر سینیەکی فافۆنیش بێت لەلایەن هیچ دەسەڵاتێکی ناوچەکەمان نابەخشرێت.
ئێستا خەونێکی نەزۆکە چاوەروانی گۆرانکاری و چاکسازی لە دەسەڵات بکرێت، هاوکات لە ناو حزبیشدا هەمان شتە، دۆخی ئێستای عێراق و ناوچەکە هاندەر و رێگەخۆشکەرن بۆ زیاتر نوقمبونی کوردستان لە نەهامەتی و دەردەسەریدا، کۆمەڵگای نێودەوڵەتی مامەڵە لە گەڵ واقیعدا دەکات و نابێتە پێشەنگی گۆرانکاری، ناو بە ناو نوزەیەکی بە گوێی دەسەڵاتدا دەچرپێنێت.
زریانی گۆرین و گۆرانکاری کە کاک نەوشیروان و گۆڕان بەرپایان کرد دانەمرکاوەتەوە، بە سود وەرگرتن لە ئەزمونەکانی کاک نەوشیروان ئەوەی پێویستە بە ئاراستەیەکی کاریگەردا ببرێت، بە پێچەوانەوە زریانەکە لە بازنەیەکی داخراودا دەخولێتەوە و ئەوانەی ناو بازنەکە لێی زەرەرمەند دەبن.
